1-1. Altınekin'in Coğrafi Konumu ve Genel Özellikleri

II-Altinekin'in Fiziki coğrafyası 

2.1.JEOLOJİK YAPI VE YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

1-1. Coğrafi Konumu ve Genel Özellikleri

Coğrafi koordinatları bakımından 32º 32' ve 32º 58' doğu boylamları ile 38º 08' ve 38º 34' kuzey enlemleri arasında yer alır. Yani Altınekin ilçesi İç Anadolu Bölgesi'nin güneyinde Konya ilinin kuzeyinde ve Konya iline 66 km mesafede bulunan bir yerleşim merkezidir. İlçe kuzeyden Cihanbeyli, güneyden Selçuklu ve Karatay, batıdan Sarayönü ilçeleri ve doğudan Aksaray ili ile çevrilidir

Şekil-1 Altınekin'in Lokasyon Haritası

Konya ovasının kuzeye uzanan devamı olan Altınekin'in deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 950-1000m arasındadır. Arazi yapısı genelde düz olup yer yer küçük tepecikler görülmektedir. En yüksek tepesi olan ve Hacınuman ve Karakaya Köyleri arasında yer alan Ballık Tepesi'nin yüksekliği 1455m'dir

Foto-1 Altınekin'den Genel Bir Görünüm

Yeraltı suları bakımından çevresine göre daha zengin olan ilçede doğal akarsu yoktur. Bitki örtüsü gelen olarak bozkırdır

İlçemizin yüzölçümüne baktığımızda 1106km²'lik bir alanda bulunmaktadır. İlçede 645960 dekar ekilebilen alan bulunmaktadır. Bunun 442800 dekarı sulu alanları, 203160 dekarı ise kuru alanları oluşturmaktadır. Yani ilçede ekilebilen alanların %69'u sulak alanları, %31'i ise kurak alanları oluşturmaktadır. İlçenin ekonomik göstergesi olan ve en çok yetiştirilen tarım ürünleri buğday ve şekerpancarıdır. Son zamanlarda ayçiçeği ve fasulyede kendini göstermeye başlamıştır.

            İlçede küçükbaş hayvanlardan en çok koyun, büyükbaş hayvanlardan ise en çok sığır yetiştirilir. Kümes hayvancılığı ise genelde herkesin kendi ihtiyacını karşılayacağı nitelikte yapılmaktadır. En çok yetiştirilen kümes hayvanı ise tavuktur.

Konya Ankara yolu istikametinde 58 km. devam ettikten sonra 8 km doğuda yani Konya Ankara yoluna 8 km içeride bulunan ilçede yaz kış boyunca ulaşımla ilgili hiçbir sorun oluşmamaktadır. İlçeden şehirlere ve köylere ulaşmak oldukça kolaydır.

Paleozoik yaşlı şist ve dolomotik kristalize kireçtaşları üzerine diskordans olarak Mezozoik yaşlı kireçtaşları gelir. (DSİ, 1973). Bu kireçtaşları doğuda Erdoğdu Tepe ile Kağşak Tepe arasında, Yenice Mahallesi ile Bezerkaç Tepe arasında ve Sivri Tepenin Güneybatısında görülmektedir. Kireçtaşlarının ortalama kalınlığı 200 m. olarak tahmin edilmektedir (ÇONGAR, 1191). Genellikle açık veya koyu gri renklidir. Bu kireçtaşlarında sileks yataklarına, radyolitlere ve serpantinlere rastlanır(Şekil-2).

Mesozoik boyunca su altında kalan havza, bu zamanın sonunda tekrar kıvrımlanarak yükselmiştir. Bu zamanda meydana gelen kıvrılmalar sonucu ofiolitler oluşmuştur. Bazı yerlerde ise paleozoik yaşlı şistler mesozoik üzerine itilmiştir. Mesozoik sonunda zayıf zonlardan bazik intrüzüfler çıkmıştır(DSİ, 1973).

2.1.JEOLOJİK YAPI VE YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

2.1.1.Jeolojik Yapı

Altınekin ovası genel olarak sığ-derin denizel tortullardan meydana gelmiştir. Üst Permiyen sonrası geçirdikleri metamorfizma ve tektonizma koşulları sonucu bugünkü özelliklerini kazanmışlardır. Altınekin ovasının jeolojik yapısını genel olarak jeolojik zamanlar içerisinde geçirdiği değişikliklere bağlı olarak inceleyelim. Altınekin ve çevresinde Paleozoik'ten Kuaterner'e yani Birinci zamandan günümüze kadar geçen zaman diliminde meydana gelmiş çeşitli kayaçlar vardır. Daha önceden yapılmış olan etütlerin ve açılan sondaj kuyularından çıkan materyallerin incelenmesinin sonucunda, Altınekin ovasının en eski formasyonları Paleozoik yaşlı şist, fillat, kuvarsit ve dolomatik kristalize kireçtaşlarıdır (DSİ, 1973). Bu kayaçların en çok bulunduğu alanlar güneyde Sarnıç köyünden Kuzeyde yenice mahallesine kadar uzanan bölgede, Koçyaka Köyünün kuzeybatısı ve güneydoğusunda, Erdoğdu Tepe, Doğu Tepe, Mahmutsivri Tepesinde görülür. Genellikle yeşil, kırmızı ve mor renklidir. Bu formasyonlar paleozoik sonunda kıvrımlanarak yükselmişlerdir (DSİ, 1973).


Senezoik sonunda su dışına çıkan bölge, daha sonraları Eosen'den itibaren kuzeyden güneye doğru gelen denizin altında kalmıştır. Bu sırada marn ve kireçtaşları çökelmiştir.

Üst Miosende marn ara tabakalı marnlı kireçtaşları meydana gelmiştir. Bu formasyon kuzeyde Cihanbeyli ilçesine bağlı Hodoğlu Köyü'nden başlayarak doğuda Altınekin ilçe merkezine, güneyde Yazıbelen'e, batıda Kale Köyü'ne kadar geniş bir alanı kaplar. Ortalama kalınlığı 30-130m. arasında değişir. Genellikle kirli sarı veya koyu sarı renklidir.

Pliosen'de sığlaşmaya başlayan bölgede; kil, kireçtaşları, kumtaşları ve konglemeralar çökelmiştir. Kireçtaşları doku, yumuşaklık ve görünüm bakımından Üst Miosen kireç taşlarından ayrılır (DSİ, 1973). Konglemeraların kalınlığı 20-30 m. arasında değişir. Çimentosu bazı yerlerde silis, bazı yerlerde kalsiyum karbonattır (DSİ,1973). Konglemeralar, Akıncılar kasabasının Kuzeydoğusunda Karakaya Köyünün Doğusundaki vadide ve sarnıç köyü çevresinde görülmektedir.

Kuaterner'e ait alüvyonlar genellikle vadi tabanları ile kuzeyde Cihanbeyli'nin Karkışla Köyü'nden başlayıp ilçe merkezine kadar olan dar bir sahada ve Oğuzeli Kasaba'sı çevresinde görülür. Ortalama kalınlığı 15-20 m. arasında olup genellikle kumlu ve çakıllıdır (DSİ, 1973).

Altınekin merkezinin jeolojik yapısına baktığımızda bu bölgeyi oluşturan formasyon Milis Üyesi ve Dereköy Üyesinden oluşan Gözet Formasyonudur.

Gözet Formasyonu Altınekin grubu kayaçları içerisinde en alt düzeylerde gözlenmekte olan bu formasyon, birbirleri ile yanal ve düşey geçişli iki üyeye ayırtlanmıştır.

Altınekin ve çevresinde farklı derecelerde başkalaşım ve deformasyon geçirmiş metamorfitler gözlenmektedir(şekil-2).

Milis Üyesi: Gözet formasyonunun alt seviyelerinde gözlenmekte olan birimin adı, yörenin kuzey kesimlerindeki Milis deresinden alınmıştır. Üst düzeylerinde yer alan Dereköy Üyesine göre, daha belirgin oranda şistozite göstermektedir. Genelde Milis Üyesi Yeşil Şist Fasiyesi koşulları altında kalmıştır.

Çalışma bölgesinin orta ve kuzey kesimlerinde izlenen birimin tabanı, yörede yüzeylenmediğinden daha yaşlı birimlerle olan dokanak ilişkileri ve gerçek kalınlığı bilinmemektedir. Birim, aynı formasyonun Dereköy üyesi ile düşey ve yer yer de yanal geçişler gösterir (KARAMAN, 1986), (Şekil-2).

Dereköy Üyesi: Altınekin merkezin kuzey kesimlerinde yüzeylenmekte olan birimin adadır. Yenice Mahallesinin Kuzeybatısındaki Dereköy Tepesinden alınmıştır.

Birimin alt sınırında yanal düşey geçişli Milis Üyesi, Üst sınırında ise uyumlu olarak Karasivri Formasyonu bulunur(Şekil-2). Bu üyenin kalınlığı yaklaşık olarak 160m. olarak belirlenmiştir. Bu birim egemen olarak kalkşistlerden oluşur. Kalsit ve Kuvars oranı fazla olduğu için daha önce metamorfizma ve tektonizma olaylarının yaşandığını anlıyoruz(KARAMAN, 1986).

2.1.2. Depremsellik

Depremler, iç dinamik süreçlerle yerkabuğu içerisinde meydana gelen dofarmasyonların yarattığı ve jeolojide fay olarak tanımlanan kırılmalar sonucu oluşan yer sarsıntılarıdır. Depremin büyüklüğü (magnitud), kırılma (faylanma) sırasında açığa çıkan enerjinin miktarına bağlıdır. Kırılma yoluyla boşalan enerji, kırılma merkezinden uzaklaştıkça genelde düzenli olarak azalır.

Konya bölgesi doğu-batı, kuzeybatı-güneydoğu ve kuzey-güney gidişli yükseltiler ile bu yükseltiler arasındaki ovalardan oluşmuş morfolojiye sahiptir. Bölgenin morfolojisi egemen olarak Türkiye'nin neo-tektonik dönemine ilişkin olaylar ile şekillenmiştir. Yükseltilerde Kambriyen-Eosen yaşlı temel kayaçları, ovalarda ise miyosen-güncel yaşlı alüviyal yelpaze, akarsu, gölsel ve volkanik kayaçlar yüzeylenmektedir.

Konya bölgesinin büyük bir bölümü deprem riski açısından 4. zon ve tehlikesiz zon içerisinde yer almasına rağmen, yörede Neotektonik hareketlere bağlı olarak oluşan ve günümüze kadar etkinliğini sürdüren aktif veya potansiyel olarak aktif fay hatları bulunmaktadır. Bu faylardan en önemlileri ise Akşehir ve Tuzgölü faylarıdır(Şekil-3).
Konya il merkezine yakın önemli diğer bir fay ise Altınekin fayıdır (Zıvarık fayı, Ulu ve diğ., 1994). Egemen olarak normal atımlı bir fay olan, ancak yanal atım da sunan Altınekin fayı, Yazıbelen ile Akıncılar kasabası kuzeyine kadar morfolojik olarak izlenmektedir. Söz konusu kesimde 30 km lik bir uzunluğa sahip Altınekin fayı kuzeyde kuzey-güney, güneyde ise kuzeydoğu-güneybatı gidişlidir ve batıya doğru  eğimlidir (Şekil-3).
Konya'da kaydedilen en büyük deprem ise, 1921 yılında Altınekin'in 10km batısında oluşan ve episantri Konya ovasına 50km uzaklıkta bulunan 5,7 büyüklüğündeki depremdir. Deprem riski açısından 4. zon içerisinde yer alan Altınekin için bundan sonraki depremin büyüklüğü daha da artacağını gösterir.

Yörede etkili olan tektonizma, farklı litolojik özellikleri dolay ısı ile formasyonları farklı derecelerde etkilemiş ve çeşitli kıvrımların oluşmasına neden olmuştur. Yaklaşık D - B doğrultulu fayların, bindirmelerin, kıvrım eksenlerinin ve değişik yönlü kırık sistemlerinin oluşmasına, yaklaşık K - G doğrultusunda etkinlik gösteren sıkışmaların neden olduğu belirlenmiştir. Ofiyolitli melanj m yörede yerleşmesini izleyen yakın bir evrede, Altınekin grubu, ofiyolitli melanj m üzerine düşük açılı bir bindirme ile itilmiştir(KARAMAN, 1986).

Şekil-3 Altınekin'in Fay Haritası

2.1.3. Jeomorfolojik Yapı

Altınekin ve çevresi yer şekilleri bakımından sade bir görünüme sahiptir. Bu sade yapı üzerinde kuzey güney yönünde uzanan platoluk sahalar, vadiler, birikinti konileri ve ovalık sahalar yer almaktadır


2.1.3.1. Platoluk Sahalar

Plato bildiğimiz gibi akarsularla derin bir şekilde yarılmış, parçalanmış, üzerinde düzlüklerin bulunduğu ve deniz yüzeyinde yüksek yeryüzü parçası olarak geçiyordu.

Foto-2 İlçeyi Kuzey-Güney Yönünde İkiye Bölen Platoluk Sahadan Bir Görünüm

İlçeyi kuzey güney yönünde ikiye bölen platoluk saha Koçyaka Köyü'nün güneyinden ve Koçaş, Hacınuman Köylerinin batısından başlayıp kuzeye doğru Tuz Gölü'ne kadar uzanır. Kuzeyde 1040m. olan plato sahanın yüksekliği güneye doğru gidildikçe artar. Güneyde 1400m. yi geçer. Altınekin merkezine baktığımız zaman Akçaşar güney batısı ve Karakaya Köyü'nün kuzeyine nazaran daha sade ve daha az eğimli bir yapıya sahiptir. Hafif dalgalı düzlük görünümüne sahip bu büyük plato üzerinde yüksekliği 300-400m. arasında değişen küçük tepeler kendini göstermektedir.

2.1.3.2.Ovalık Alanlar

Ova akarsuların derince yer etmediği eğik olmaya, varsa da az olan çevresine göre alçakta olan düz yerlere ova denir

Foto-3 Altınekin Ovasından Bir Görünüm

Altınekin merkezine baktığımızda Gözet Formasyonunun yani halkın tabiriyle gözet tepesinin eteğine kurulmuş ve yerleşim merkezi ise batıya doğru yani ovalık alana doğru ilerlemektedir. Altınekin'in batısını içine Altınekin Ovası'nın ortalama yüksekliği 970 m.dir. Ovanın güneydeki Eğribayat'tan kuzeydeki Ağabeyli Köyü'ne kadar uzunluğu 30 km. dir. İlçe merkezi ile Batıda Dedeler Kasabası arasındaki genişliği 13 km. dir. Ova güney, güneydoğu, doğu, kuzey ve kuzeybatıdan tepelerle çevrilmiştir. İnceleme sahasının doğusunu içine alan ovalık alanın ortlama yüksekliği, Altınekin Ovası'na göre biraz daha fazladır. Bu ovanın güney, güneybatı ve batısı tepelerle çevrilidir. Ovada eğim güneybatıdan kuzeydoğuya doğrudu

2.1.3.3.Vadiler

Platoluk sahalarda ve eğimin fazla olduğu yamaçlarda, yağışların fazla olduğu ilkbahar ve kış aylarında sel sularının yataklarını kazmaları sonucu oluşmuş yer şekilleridir. Altınekin'de bu yer şekillerini Akıncılar-Altınekin-Sarnıç hattının doğusundaki eğimli yamaçlarda ve kale mahallesinin kuzey kesimlerinde görmek mümkündür.

Foto-4 Altınekin'de Yeniceköy Mevkiinde Bulunan Vadiden Bir Görünüm

Foto-5 Altınekin'in Doğusunda Meydana Gelen Birikinti Konisi